İslamiyetten Önceki Türk Tarihi - 4

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE İLİŞKİLERİ

  TÜRK-ÇİN İLİŞKİLERİ

     Orta Asya’da devlet kurmuş olan Türk topluluklarının en çok ilişkide bulundukları devlet Çin olmuştur.

     Türk-Çin münasebetlerinin asıl sebebi İpek Yolu ve Orta Asyahâkimiyeti oluşturmuştur. Hunlar ve Göktürkler zamanında Türk-Çin ilişkileri genellikle askeri ve siyasi mücadele şeklinde gelişmiştir. Uygurlar zamanında bu askeri ve siyasi mücadele yerini karşılıklı ticari ilişkilere bırakmıştır.

Türklere Karşı Çin Politikası Nasıldı?

   Çin bozkır göçebe hayatı yaşayan ve savaşçılıkları gelişmiş olan Türk Ordusu karşısında çaresiz kalıyordu. Hatta Türk Akınlarını durdurmak için Çin Seddi'ni yaptırmıştı. Buna rağmen Türkleri durduramamıştı. Bu durum karşısında çaresiz kalan Çin şu siyaseti takip etti:

Çin prenseslerini Hun Hakanlarıyla evlendirerek, prensesin yanında Hun sarayına çok sayıda hizmetkâr gönderdiler. Bu hizmetkârlar casusluk faaliyetinde bulunarak, Türkler hakkında bilgi topladılar.

Türk Beylerine hediyeler göndererek, onları kendilerine bağlamaya ve ekonomik olarak Çin'e bağımlı yaşamaya alıştırdılar.

Hediyeleri ve ekonomik yardımları birden keserek, Türkleri itaat altına almaya çalıştılar.

Türk Beylerini birbirlerine karşı kışkırtarak, Türk devletinin parçalanmasını sağladılar.

    Bu konuda en iyi örneklerden biri, Asya Hun Devleti'nin Batı ve Doğu Hun Devleti diye ikiye ayrılması olayıdır. Bu dönemde Hun Devletinin başına geçen Huanyeh, Çin'in ekonomik yardımları kesmesi üzerine, kurultayı toplayarak, Çin'e bağlanmayı teklif etti. Ancak kardeşi Çiçi ”Bağımsızlığımız her şeyden önce gelir." diyerek, Huanyeh'e karşı çıktı. Böylece Hunlar ikiye ayrıldı. Çin ile birleşen Huanyeh, kardeşi Batı Hun Hakanı Çiçi üzerine giderek, Batı Hun Devletini ortadan kaldırdı. Batı Hun Halkı Aral gölü çevresine göç etmek zorunda kaldı.

TÜRK-MOĞOL İLİŞKİLERİ

Türk-Moğol ilişkileri Hunlar döneminde başladı. Hunların hâkimiyeti altına giren Moğollar, Göktürkler ve Uygurlar zamanında da Türklere tabi olarak yaşadılar. Böylece yüzyıllar içerisinde Türk kültür ve medeniyetinin etkisi altında kaldılar.

   Cengiz Han döneminde kendi devletlerini kuran Moğollar, Kültür ve uygarlık bakımından kendilerinden ileri durumda bulunan Uygurları, önemli devlet görevlerine getirilmişlerdir.

  Türklerin Moğol Kültürüne Katkıları:

   Askerlik alanında, Devlet teşkilatında , Dil ve Alfabede (Uygurca ve Uygur Alfabesini kullandılar.), Kımız yapmayı öğrettiler, Türk Töresi ve geleneklerinden, Göktanrı dininden.... etkilendiler.

   TÜRK-ARAP İLŞKİLERİ

      Türklerle Müslüman Araplar arasındaki ilişkiler Hz. Ömer zamanında, Ceyhun nehrine kadar ilerleyen Arapların Hazar Türkleriyle karşılaşmaları ile başladı.

     Türkler ile Araplar arasındaki mücadele Emeviler döneminde giderek arttı. Emevilerin ırkçı politika takip etmeleri bu mücadelenin şiddetlenmesini sağlamış ve Türklerin Müslüman olmalarını engellemiştir. Emevi Devleti’nin yıkılmasından sonra kurulan Abbasi Devleti döneminde bu mücadele sona ermiştir. 751 yılında Araplar ile Çinliler arasında meydana gelen Talas Savaşı’nda Türkler Müslüman Arapları desteklemişler ve bu savaşın kazanılmasında önemli rol oynamışlardır.

     Talas Savaşı Türk-Arap ilişkilerinde bir dönüm noktası olmuş, mücadeleler yerini barışa ve karşılıklı ticarete bırakmıştır. Bu da Türklerin kitleler halinde Müslüman olmalarını sağlamıştır.

TÜRK-İRAN İLİŞKİLERİ

    Ticari ilişkiler şeklinde başlayan ilk Türk-İran ilişkileri Akhun Devleti zamanında sürekli savaşlar şekline dönüştü. Göktürk Devleti, İpek Yolunu ele geçirmek için Akhunlara karşı İranlılarla (Sasanilerle) işbirliği yaparak Akhun Devletini ortadan kaldırdı. Bu devletin toprakları iki devlet arasında paylaşıldı. Bu durumdan memnun olmayan İranlılar ipek Yolu ticaretini engellemeye başladılar. Bu durum karşısında Göktürk menfaatleri zedelenince Göktürkler, İranlılara karşı Bizans’la ittifak kurarak İranlıların geri adım atmasını sağladılar.

      Daha sonra bu devlet Müslümanlar tarafından ortadan kaldırılmıştır (642).