Duraklama Dönemi-2

DURAKLAMA DEVRİNDE İÇ İSYANLAR

17. yüzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaşlar devleti uğraştırıyordu. Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka konu da iç isyanlardı.
İSYANLAR
1- İstanbul İsyanları
2- Taşra İsyanları
a) Celali İsyanları
b) Eyalet İsyanları

1)- İSTANBUL İSYANLARI:
Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (özellikleri yeniçeri ve sipahiler) tarafından çıkarılan isyanlardır. Bu ayaklanmalara zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır.
Sebepleri:
   · Devşirme sisteminin bozulması
   · Devlet yönetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray entrikaları)
   · Ulufe ve cülusların zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi.
Not: Askeri isyanların başlangıcı Fatih dönemine kadar gider. Duraklama Dönemindeki isyanların en önemlileri III. Murat, II. Osman, IV. Murat ve IV. Mehmet zamanlarında çıkanlardır.
III. Murat Döneminde(1574–1595); ulufelerin ayarı bozuk para ile ödenmesi üzerine yeniçeriler ayaklanarak, isteklerine kavuşmuşlardır.
Genç Osman Döneminde(1618–1622); yeniçeriler II. Osman’ın Yeniçeri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmışlar ve Padişahı tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak öldürmüşlerdir. (1622)
Not: II. Osman bir isyan sonucu öldürülen ilk padişahtır. Bu olay Yeniçerilerin devlet içindeki gücünü artırmıştır.
IV. Murat Döneminde(1623–1640); İki kez saraya yürüyen Yeniçeriler padişahın gözü önünde sadrazamı öldürdüler.
IV. Mehmet Döneminde(1648–1687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet işlerine karışmasına kızan sipahiler ayaklandı. Padişahtan 30 kadar devlet adamını istediler. İstekleri kabul edildi. Bu kişilerin cesetleri Sultan Ahmet Meydanında Çınara asıldı. Bu yüzden bu olaya Vaka-İ Vakvakiyye (Çınar Vakası) denir.(1656)
IV. Mehmet Yeniçeriler tarafından bir başka ayaklanma sonucu tahttan indirilmiştir.(1687)

2)- TAŞRA İSYANLARI:
   İstanbul dışında meydana gelen isyanlardır.
a)   CELALİ İSYANLARI: Anadolu'da meydana gelen isyan ve karışıklıklara "Celali İsyanları" denilmiştir. Celali kelimesi Yavuz döneminde Yozgat ve çevresinde ayaklanan "Bozoklu Celal" adından gelir. Başlıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Paşa, Tavil Ahmet, Gürcü Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır.
Celali İsyanlarının Sebepleri:
   · Devlet yönetiminin bozulması
   · Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
   · Taşrada bulunan yöneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranışları
   · Özellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devşirme kökenli olması nedeniyle Türk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları.
Celali İsyanlarının Sonuçları: Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de şiddet kullanılarak bastırılmışlardır. Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da dirlik ve düzen bozulmuş, ekonomik hayat felce uğramıştır.
b)   EYALET İSYANLARI: Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen isyanlardır.
Sebepleri:
   · Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yöneticilerin devletten ayrılma istekleri,
   · Yöneticilerin olumsuz tutum ve davranışlarına halkın tepki göstermesi
Not: Bu isyanları Fransız ihtilalinden sonra başlayan "Milliyetçilik" hareketleriyle karıştırmamak gerekir. Çünkü bu dönemde Milli Devlet kurma fikri ortaya çıkmamıştır.

DURAKLAMA DEVRİ ISLAHAT HAREKETLERİ (17.yüzyıl)
Osmanlı Devlet Adamlarının Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:
   · Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması.
   · Devlet otoritesinin zayıflaması sonucu sık sık isyanların baş göstermesi.
   · Ekonomik durumun bozulması.

1.    ISLAHAT YAPAN PADİŞAHLAR:
II. Osman(Genç Osman)(1618–1622): Ulema sınıfının yetkisini azaltarak, padişahın zamana göre yasaları koyabilme gücünü artırmak istedi. Bunların siyasetle uğraşmalarını ve devleti zayıflatmalarını önlemek istedi. Kapıkulu Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Türklerden oluşan "milli bir ordu" kurmak ve yönetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak için başkenti tamamen Türk olan Anadolu’da bir şehre taşımayı düşündü. Ancak niyetlerini fark eden yeniçeriler tarafından tahttan indirilerek öldürüldü.
IV. Murat (1623–1640): 12 yaşındayken tahta geçti. İktidarının ilk yıllarında yönetim saray kadınlarının ve Valide Kösem Sultan'ın elindeydi. 22 yaşına geldiğinde otoritesini sağlayabildi.
Şu ıslahatları yaptı:
   · Yeniçerileri itaat altına aldı.
   · İsyanlar ve isyancılarla şiddetle mücadele etti.
   · İçki, tütün, meyhane ve gece sokağa çıkma yasağı uygulayarak asayişi sağladı.
   · Harcamaları kısıtlayarak, maliyeyi düzeltmeye çalıştı.
   · Devlet adamlarından neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar vermelerini istedi.
Not: Bu konuda Koçi Bey sunduğu raporunda devletin gerileme nedenlerini ve bunların çözüm yollarını göstermiştir

2. ISLAHAT YAPAN SADRAZAMLAR:
Kuyucu Murat Paşa: I. Ahmet dönemi Sadrazamıdır. İsyanları şiddet ve baskı kullanarak bastırmıştır.
Tarhuncu Ahmet Paşa: IV. Mehmet Dönemi sadrazamıdır. Maliyeyi düzeltmeye çalıştı.(Öldürüldü)
Köprülüler Devri: IV. Mehmet Devrinde Köprülüler soyundan Köprülü Mehmet Paşa, Fazıl Ahmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuşlardır. Köprülü soyundan sadrazam olan ilk kişi Köprülü Mehmet Paşa'dır. Köprülü Mehmet Paşa kendisinden önceki sadrazamların sonlarını çok iyi bildiği için padişaha bazı şartlar ileri aşağıdaki koşullarla sadrazam olmayı kabul etmiştir:
a) Saray devlet işlerine karışmayacak
b) Devlet memurluklarına istediği kişileri atayabilecek.
c) Kendisi hakkında bir şikâyet olursa, savunması alınmadan görevden alınmayacak.
Not: Köprülü Mehmet Paşa'nın amacı istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamaktır. Köprülü Mehmet Paşa şartlı sadrazam olan ilk kişidir (Köprülüler ordu ve maliyeyi düzeltmeye çalışmışlardır).

DURAKLAMA DEVRİ(17.YÜZYIL) ISLAHATLARININ GENEL KARAKTERİ VE SONUÇLARI
1. Bu yüzyılda isyanlar şiddet ve baskı ile önlenmeye çalışıldı.
2. Devlet yapısında köklü değişimler yapılamadı. Yapılmak istenenler de çıkar çevreleri tarafından engellendi.
3. Geçici olarak iyi sonuçlar verse bile kalıcı sonuçlar doğurmadı.
4. Ayrıca Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler.