Gerileme Dönemi-2

YAKINÇAĞDA AVRUPA

 

Amerikanın Kuruluşu

 

Amerika kıtası 18.yüzyılda coğrafi keşifler ile bulunmuştur. Kuzey Amerika İngiliz ve Fransız sömürgesi durumundaydı.Yedi yıl savaşları sırasında İngiltere Fransız sömürgelerini ele geçirmiştir.Savaş sırasında ekonomik kayba uğrayan İngiltere sömürgelerindeki vergileri arttırdı. Bu durum üzerine amerikan kolonileri İngiliz sömürgesine isyan ederek I. Filedelfiya kongresini topladı.(1774). Bu kongrede koloni meclislerinin onayı olmadan vergi toplanamaması kararı alındı. 1775 yılında II.Filadelfiya kongresini toplanarak insan hakları  sözleşmesi ilan etti,.1776'da Amerika bağımsızlığını ilan etti. Fransa, İspanya, Hollanda, İngiltere’ye karşı Amerika'yı destekledi.1783'de İngiltere ile Versay antlaşması imzalandı.

 

 

 

 

Maddeleri:

İngiltere amerikan kolonilerinin bağımsızlığını tanıdı.

Florida ve Minorka adası İspanyaya bırakıldı.

Kanada sınırında Misisipi nehrine kadar olan bölge Amerika’ya bırakılacak.

Antillerden bazı adalar ve Senegal İngiltere’ye bırakılacak.

Bağımsızlığını ilan eden eyaletler iç işlerinde serbest olmak şartıyla Amerika Birleşik Devletlerini kurdular. (1787)

 

     Monrea Doktrini:

Amerikan başkanı Monrea (1817–1825) bir bildiri yayımlayarak Amerika’nın Avrupa’nın siyasi işlerine karışmayacağını Avrupa’nın da Amerika kıtasına müdahalelerine izin vermeyeceğini ilan etti.

Amerika bu doktrinle yalnızlık politikası uygulamıştır. Avrupa’daki kargaşaya karışmayıp ekonomisini güçlendirmiş, Orta ve Güney Amerika’da etkisini artırmıştır.

 

FRANSIZ İHTİLALİ(1789)

Sebepleri:
Fransız ihtilalinin sebeplerinin iç ve dış sebepleri olacak iki kısımda işleye biliriz.

 

İç Sebepler:

Krallık rejiminin baskısı.

Halkın çeşitli sınıflara ayrılması.(Soylular, Rahipler, Burjuvalar, Köylüler)

Fransız aydınlarının etkisi: Montesqu, Jan Jak Russo, Diderot, Volter.

Mali zorluklar ve vergilerin ağırlığı.

Eta jenaronun toplanması.(5 Mayıs 1789)

Dış Sebepler:                                     

Rönesans sonrasında ortaya çıkan aydınlanma çağının etkisi.

Amerikanın bağımsızlığını kazanması.

İngiliz meşrutiyetinin etkisi.

 Avrupa’nın Tutumu

İhtilalinin başlangıcında Avrupa’da tepki meydana gelmedi. Hatta bu kargaşadan Fransa’nın zayıflayarak çıkacağı düşüncesi uyandı. 1791 anayasasındaki “Fransa fetih amaçlı savaşlardan vazgeçmiştir” maddesi memnunluk uyandırmıştı.

Ancak ihtilal sonucunda mutlakıyetin yıkılıp cumhuriyetin kabulü Avrupa krallıklarını telaşa düşürdü. Avrupa devletleri Fransa’ya karşı birleşti.

 

 İhtilal Savaşları(1792-1815)

Fransa ile Avrupa devletleri arasında yapılan savaşlarda Fransa Avrupa’nın büyük bir kısmını ele geçirdi. Avrupa coğrafyası büyük ölçüde değişti. Savaşlar Napolyon’un yenilgisi ile sonuçlandı.

 
Fransız ihtilalinin Sonuçları:

 

Soyluların ve rahiplerin ayrıcalıkları kaldı­rılarak eşitlik ilkesi getirildi.

Mutlak monarşi yıkılarak, egemenliğin halktan geldiği kabul edildi.

Eşitlik, adalet, milliyetçilik, hürriyet, ulusal egemenlik, laiklik, cumhuriyet gibi kavramlar önem kazandı.

Milliyetçilik fikrinin yayılması ile imparator­luklar dağılma sürecine girdi.

Mahalli otorite yerine merkezi otorite kabul edildi.

Eski toplum, eski kültür değerleri ve idare­ler değişim geçirdi.

Fransız İhtilali sonuçları bakımından ev­rensel olduğundan yeniçağın bittiği, yakın­çağın başladığı kabul edildi.

8. İmparatorlukların yıkılması ile milli devlet­ler kurulmaya başladı.

Dağınık halde bulunan milletler siyasi bir­liklerini kurmaya başladılar.

 Viyana Kongresi ve Kararları      (1815)

 Napolyon savaşları yüzünden bozulan Avru­pa'nın siyasal durumunu düzenlemek ve Avru­pa'nın gelecekte alacağı durumu belirtmek ve sap­tamak amacıyla tüm Avrupa Devletleri Viyana'da büyük bir kongre topladılar. Kongreyi dört büyük devlet, yani İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya yönettiler. Kongreye Avusturya Başbakanı Prens Meternich başkanlık etti. Kongreye sadece Osman­lı Devleti katılmamıştır.      

 
Viyana Kongresi’nin Sonuçları:               
Viyana kongresi ile Avrupa'da yeni bir statü doğmuş oluyordu. Kongrede Fransız İhtilali’nin Av­rupa'ya yaydığı insan ve vatandaşlık haklarından hiçbirisi, yani hürriyet, milliyet ve eşitlik prensipleri göz önünde tutulmamış, sırf siyasal emel ve istek­ler üzerine kararlar verilmiştir. Bundan dolayı Viya­na Kongresi kararları başarılı olamamıştır.

Viyana Kongresinden Sonra Avrupa (1815-1830)
Viyana Kongresinden sonra İngiltere, Rusya, Prusya ve Avusturya kendi çıkarlarına göre ve bu çıkarların uyuşması oranında Avrupa'da yeni bir statü kurmuşlardı. Bu devletler Avrupa düzenini ko­rumak, krallık rejimine karşı yapılacak ihtilal hare­ketlerini bastırmak ve Avrupa'yı mutlak krallık reji­miyle yönetmek için aralarında bazı antlaşmalar yaptılar. Avrupa tarihinde bu devreye Restorasyon devri denilmiştir.

Avrupa'nın büyük devletleri, Viyana Kongresi kararlarını yürütmek amacıyla, iki ayrı bağlaşma kurmuşlardır.

1. Kutsal İttifak (1815):

Viyana Kongresi kararlarının nasıl uygulana­cağı tam belli değildi. Sürgünde bulunan Napol­yon'un Fransa'da tekrar iktidara gelmesi Avru­pa'nın üç büyük devletini harekete geçirdi. Bu itti­fak Rusya, Avusturya ve Prusya arasında yapıl­mıştır. Kutsal İttifakın amacı Fransız İhtilali'ne kar­şı bir tepki olmuş ve mutlakıyetçiliği güçlendirmeyi esas almıştır. Fransa'da sonradan katılmıştır. 

2. Dörtlü İttifak (1815):

İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya. arasında yapılmıştır. Bu ittifakın kurucusu Prens Meternich'tir. Bundan dolayı buna Meternich Sistemi de denir. Dörtlü İttifak Kutsal ittifakın yetersizliği üzeri­ne ortaya çıkmıştır. Bu dört devlet, başka düşünce­lerin yayılmasını silah gücüyle durdurmayı karar­laştırmışlardır.

 

1.1830 İhtilali:

Meternich Sistemi özgürlük düşüncesini geniş ölçüde benimsemiş bulunan Avrupa toplumlarında otoriteye karşı bir tepki meydana getirdi. Mutlakıyet yönetimlerine karşı güçlenen liberal tepki 1830 yı­lında aniden patlak vererek bütün Avrupa'yı sarstı. Başta Fransa'da çıkan ihtilal diğer ülkelerde de çıkmaya başlamıştır.

Yorum: 1830 ihtilalleri Fransa, Belçika ve ispanya gibi ülkelerde liberalizmin başarısıyla so­nuçlandı. Viyana Kongresiyle kurulan Av­rupa statüsü büyük ölçüde değişerek, Avrupa’da yeni bir güçler dengesi kurulmaya başladı.

                               

2.1848 İhtilalleri:

Bu ihtilallerin iki önemli ne­deni vardır: Birincisi: Milliyetçilik hareketlerinin ve liberaliz­min gittikçe kuvvetlenmesi ve bunların bağımsızlı­ğa dönüştürülmek istenmesi. İkincisi: Sanayi inkılâbı ile işçi sınıfının ortaya çıkarak bir takım haklar istemesi.

1848 ihtilali Fransa'da başladı, ihtilalin patlak vermesinde liberallerin ve sosyalistlerin büyük etki­si oldu.

1848 İhtilali sonucunda Fransa'da önce Cumhuriyet ve bir süre sonra da İmparatorluk kurulmuştur. Sosyalist ve komünist akımlar güçlenmiştir.

 

İtalyan Birliğinin Kurulması:

Viyana Kongresi İtalya’yı yedi hükümete ayır­mıştı. Piyemonte bunlar içerisinde en kuvvetlisi idi. Hepsi de mutlakıyetle yönetilmekteydi. Ülkenin bir kısmı Avusturya'nın işgali altındaydı. Halbuki. İtalyan aydınları ülkede birliği kurmak ve yabancı işgalinden kurtul­mak istiyorlardı. Bu amaçla Karbonari adlı gizli ce­miyetin etrafında birleşerek çalışmalara başladı­lar. Fakat başarılı olamadılar. İtalya birliğinin ku­rulması her şeyden evvel Avusturya'nın ülkeden çıkarılmasına bağlıydı. Ancak, İtalyan şehir dev­letleri bunu yalnız başına gerçekleştirecek güçte değildiler. Bunun için bir dış devletin yardımına ih­tiyaç vardı. Piyemonte, Kırım Savaşı'na iştirak ederek Fransa'nın desteğini sağlamayı başardı. 1859 yılında yapılan savaşta Avusturyalılar mağlûp edildi. Bu zafer İtalya siyasi birliğine giden yolu açtı. İtalyan birliği 1870'de gerçekleşti. Roma yeni kurulan İtalya’nın başkenti ilan edildi. İtalya, siyasi birliğini kurduktan sonra sömürgecilik hare­ketlerine başladı. Kısa zamanda Avrupa politika­sında söz sahibi devletlerden birisi oldu. Papalık siyasi gücünü kaybetti. Yalnız dinî nüfuzu kaldı.

 

Alman Birliğinin Kurulması:

 

Viyana Kongresi'nde bir Germanya Konfederasyonu'nun kurulmasına karar verilmiştir. Merkezi Frankfurt'ta olan bu Konfederasyon, Avusturya'nın başkanlığında toplanan bir meclis tarafından yöne­tilecekti. Prusya bu Konfederasyon'un dışında kala­caktı.Bu yüzden Prusya ile Avusturya birbirlerine ra­kip hale geldiler ve sürtüşmeye başladılar.

Alman Birliği'nin kurulmasında Prusya başbakanlığına ge­tirilen Bismark'ın büyük katkıları olmuştur. Bismark devlet bünyesinde gerekli ıslahatları yaparak Prusya'yı güçlü bir yapıya kavuşturdu. Alman Birliği'nin kurulması Danimarka, Avusturya ve Fransa ile ya­pılan savaşlar sonunda gerçekleşmiştir.

Fransa'nın Sedan'da kesin bir mağlubiyete uğratılması sonucunda Alman Birliği kuruldu (1871). Prusya Kralı l. Vilhelm Alman imparatoru oldu. Alman Birliği'nin kurulması uluslararası politi­ka açısından önemli sonuçlar doğurdu. Viyana Kongresi'nden sonra kurulmuş olan Avrupa güç dengesi değişti. Fransa ve Avusturya etkinliklerini büyük ölçüde kaybettiler. 

1. Üçlü İttifak:Alman Birliği'nin kurulması Avrupa dengesin­de önemli değişikliklere neden oldu. Almanya Fran­sa'nın kendisinden intikam alacağından endişe ederek onu yalnız bırakma yollarını aradı. Bu amaçla 1872'de Rusya, Avusturya ve Almanya im­paratorlukları Berlin'de toplanarak üçlü imparator birliği'ni kurdular. Daha sonra Rusya'nın ayrıl­masıyla Almanya, İtalya ile yakınlaşmaya çalışa­rak, İtalya ile Avusturya arasındaki anlaşmazlıklar gidermiştir. Böylece bu üç devlet üçlü ittifakı kurdu­lar (1883).

2. Üçlü İtilaf:Üçlü ittifakın kurulması üzerine Fransa ile Rusya arasında da buna benzer bir bağlaşma ya­pıldı. Daha sonra İngiltere’de Alman korkusundan bu gruba katılarak üçlü ittifaka karşı yeni bir birlik doğmuştur (1907).

 

Sanayi İnkılâbı

 

Sanayi inkılabı, insan ve hayvan gücüne da­yalı üretim tarzından makine gücünün hakim oldu­ğu üretim tarzına geçiştir. Bu tarz üretim XVIII. yüz­yılda müspet bilimlerin üretime uygulanmasıyla İngiltere’de, özellikle dokuma sektöründe ortaya çık­mış, daha sonra diğer alanlara yayılmıştır, İngiltere’den diğer ülkelere geçmiştir.

 
Sonuçları:

Sömürgecilik gelişti.

Bol, ucuz ve kaliteli üretim sağlandı.

Toprak mülkiyetinden, sanayi sermayeleri­ne doğru yönelme oldu.

Avrupa'da refah düzeyi yükseldi ve nüfus arttı.

Köyden kente göç başladı ve işçi sınıfı oluştu.

Çekirdek aile modeli ortaya çıktı.

Sermaye tekelleşti ve büyük şirketler kurul­du.

Emperyalizm,   Kapitalizm ve Sosyalizm doğdu.


Not: Sanayi İnkılâbı Osmanlı Devleti'ni olum­suz yönde etkilemiştir. Her türlü himayeden mah­rum Osmanlı pazarları 19. yüzyılın ortalarından iti­baren Avrupa mallarının istilasına uğramıştır. So­nuçta Osmanlı Devleti dışarıya hammadde satan ve dışarıdan mamul madde alan bir ülke haline gel­miştir. Ekonomide başlayan bu gerileme siyasi çö­küşü hızlandırdı.