Yükseliş Dönemi-2

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520–1566)

Yavuz Sultan Selim'in Şark Çıbanı hastalığından ölmesi üzerine oğlu I. Süleyman herhangi bir taht kavgasına girmeden padişah olmuştur. Çünkü Yavuz'un hayattaki tek oğluydu.

DÖNEMİN OLAYLARI VE ÖZELLİKLERİ

A)- İÇ İSYANLAR:

CANBERDİ GAZALİ İSYANI: Yavuz tarafından Suriye Valiliğine atanan eski Memlük komutanlarından Canberdi Gazali, Yavuz'un ölümünü fırsat bilerek ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır.

AHMET PAŞA İSYANI: Kanuni tarafından Mısır'a vali olarak gönderilen Ahmet Paşa ayaklanmış ve ortadan kaldırılmıştır. (NOT: Bu iki isyan Memlük Devletini yeniden kurmak amacıyla ortaya çıkmıştır.)

BABA ZÜNNUN İSYANI: Yozgat’ta arazi meselesinden çıkmış gibi gösterilen bir Şii ayaklanmasıdır

KALENDEROĞLU İSYANI: Konya'da Hacı Bektaş-ı Veli soyundan geldiğini ileri süren Kalenderoğlu tarafından çıkarılmış bir Şii ayaklanmasıdır.

B)- AVRUPA İLE İLİŞKİLER 

1)- Belgrat'ın Alınması(1521): 

2)- Rodos Adasının Fethi(1522): 
Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz'deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.

3)- Mohaç Meydan Savaşı(1526):
AÇIKLAMA: Bu sırada Avrupa'da Kutsal Roma Germen İmparatorluğu(Alman İmp.) ve başında da Şarlken bulunmaktaydı. Şarlken Avrupa birliğini sağlamak amacıyla İspanya'yı ele geçirmiş, Fransa Kralı Fransuva'yı esir almıştı. Fransuva'nın annesinin isteği üzerine, Kanuni Fransa'ya destek olmak için II. Macaristan seferine çıktı ve Macarları Mohaç ovasında yendi.
Mohaç Meydan Savaşı: Macar ordusuyla yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. (1526)
Önemi: Bu zaferle Macaristan Osmanlı devletine bağlandı.
Not: Kanuni Macaristan'ı Osmanlı topraklarına katmamış, himaye altına almıştır. Bunun nedeni Osmanlıların Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti arasında bir tampon bölge oluşturmak istemesidir.

4)- I. Viyana Kuşatması(1529):
Bu sırada Avusturya'nın başında Şarlken'in kardeşi FERDİNAND bulunmaktaydı. Ferdinand Osmanlı himayesindeki Macaristan'a saldırınca Kanuni Sultan Süleyman harekete geçerek Viyana'yı kuşattı. Ancak;

Kış mevsiminin yaklaşması,

Ağır topların getirilmeyişi,

Erzakın yetersiz oluşu... gibi sebeplerle kuşatmayı kaldırarak İstanbul'a geri döndü.

5)- Almanya Seferi(1532)
Sebebi: Avusturya Kralı Ferdinand'ın Kanuni'nin İstanbul'a geri dönmesinden sonra tekrar Macaristan'a saldırması.
Sefer:   Kanuni Ferdinand ve Şarlkenle bir meydan savaşı yapmak umuduyla Almanya içlerine kadar ilerledi. Ancak Şarlken ve Ferdinand karşısına çıkma cesareti gösteremeyince İstanbul'a döndü.
İstanbul Antlaşması(1533):
Ferdinand'ın barış isteği üzerine İLK Osmanlı-Avusturya Antlaşması İstanbul'da imzalandı(1533).
Maddeleri:

Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk olacak.

Avusturya elinde tuttuğu Macar toprakları için Osmanlılara vergi verecek.

Önemi: Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin Orta Avrupa'daki üstünlüğünün bir kanıtıdır.    
Not: Bu üstünlük 1606 yılında yine Osmanlı Devleti ve Avusturya arasında imzalanacak olan Zitvatorok antlaşmasıyla sona erecektir.

6)- Osmanlı-Fransız İlişkileri Ve Kapitülasyonlar (1535)
İlk Osmanlı-Fransız ilişkisi Fransa kralı I. Fransuva'nın Almanya İmparatoru (Kutsal Roma Germen) Şarlken ile yaptığı savaşta esir düşmesiyle başlamıştı. Bunun üzerine Fransuva'nın annesi dönemin en güçlü devleti Osmanlı Devletinden yardım istemişti(1525). Bunun üzerine Kanuni Macaristan seferine çıkarak Mohaç'da Macarları yenmiş, sonrada Avusturya ve Almanya seferlerine çıkmıştı.
Kapitülasyonlar: Ticaret, hukuk, gümrük gibi alanlarda devletlerin birbirlerine tanıdıkları imtiyazlardır. Kanuni Sultan Süleyman 1535'de Fransızlarla kapitülasyon antlaşması imzalamıştır.   
Kapitülasyonlarla İlgili Önemli Notlar:

İlk ticari ayrıcalıklar Fatih döneminde Venediklilere verilmiştir.

Kanuni'nin Fransızlarla kapitülasyon antlaşması yapmasının nedeni, Şarlken'e karşı Fransa'yı güçlü kılarak, Avrupa Hıristiyan birliğinin oluşmasını önlemekti.

Bu antlaşma süresiz değildi. İki hükümdarın yaşadığı dönemde geçerli olacaktı. Ancak Kanuni'nin ölümünden sonra Fransızların isteğiyle 5 kez yenilenmiş ve I. Mahmut döneminde 1740'da sürekli hale getirilmiştir.

Devletin gücünü koruduğu dönemlerde önemli bir sorun yaratmayan kapitülasyonlar, devletin gücünün azalmasına paralel olarak ve Avrupa'da sanayinin gelişmesiyle önemli bir problem olmuştur.

Başlangıçta sadece Fransızlara verilen bu haklar genişletilerek, diğer Avrupa devletlerine de verilmiştir.

1923 Lozan Antlaşmasıyla Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.

C)- DENİZLERDE GELİŞMELER:

1)- Rodos Adasının Fethi(1522): 
Rodos Sain Jean Şövalyelerinin elinde buluyordu. Şövalyeler Akdeniz'deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Bu adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı.

2)- Barbaros Hayrettin Paşa'nın Osmanlı Hiz. Girmesi
Barbaros Akdeniz'de faaliyet gösteren bir Türk korsanı idi. Kuzey Afrika'da başarılar kazanmış ve Osmanlılardan aldığı destek kuvvetlerle Cezayir'e sahip olmuştu. Osmanlı Donanması, kara ordusu kadar güçlü değildi. Bu yüzden Kanuni Sultan Süleyman Barbaros'u Osmanlı Hizmetine girmeye çağırdı.
Barbaros'un bu teklifi kabul etmesiyle Osmanlı donanması güçlenirken, Cezayir de Osmanlı topraklarına katılmış oldu.

3)- Preveze Deniz Savaşı(1538):
Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasıyla, Andrea Dorya komutasındaki Haçlı donanması arasında yapılan bu deniz savaşını Osmanlı Devleti kazandı.
Önemi: Preveze deniz zaferiyle Akdeniz’deki Osmanlı Egemenliği kesinlik kazanmış, Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.

4)- Nice (Nis) Kuşatması: 
Bu arada Fransa ile Şarlken arasında savaşlar devam ediyordu. Barbaros Fransa'ya yardım amacıyla Fransız donanmasıyla birleşerek Nis'i kuşattı ve kaleyi ele geçirdi.

5)- Trablusgarp'ın Alınması (1551): 
Sinan Paşa ve Turgut Reis 1551 yılında Malta Şövalyelerinin elindeki Trablusgarp'ı aldı.

6)- Cerbe Deniz Savaşı (1559): 
Andrea Dorya komutasındaki Haçlı Donanması ile Turgut Reis ve Piyale Paşa'nın komutalarındaki Osmanlı kuvvetleri arasındaki bu deniz savaşını Osmanlılar kazandı.
Önemi: Bu zaferle Akdeniz’deki Osmanlı Egemenliği pekişti.

7)- Hint Deniz Seferleri (1538–1553);
Sebepleri:
Coğrafi keşifler sonucu baharat yolu önemini yitirmiş, Avrupalılar Ümit Burnu yoluyla ticaret yapmaya başlamışlardı. Portekizliler Hint Okyanusu'nda egemenlik kurmuşlardı.
Hindistan’daki Gücerat İslam Devleti'nin Portekizlilere karşı Osmanlılardan yardım istemesi.
Seferler: Osmanlı Devleti 1538–1553 yılları arasında bu bölgeye seferler düzenledi. Portekizlilerle savaştı. Ancak kesin bir üstünlük sağlayamadı. Yemen, Aden, Sudan ve Habeşistan'ın bazı kısımları bu seferler sırasında Osmanlı topraklarına katıldı.
Hint Seferlerinin Başarısız Olma Sebepleri:
Osmanlı Devlet adamlarının Hint yoluna gereken önemi vermemeleri,
Osmanlı gemilerinin Okyanus şartlarına dayanıklı olmaması,
Gücerat Sultanlığının Osmanlı Devleti'ne gereken yardımı yapmaması.
Not: Osmanlı Padişahlarının halife olarak ilk yardım ettikleri Müslüman ülke Gücerat'dır.

D)- OSMANLI-İRAN (SAFEVİ) İLİŞKİLERİ (1534–1555)

Kanuni Sultan Süleyman Döneminde İran üzerine 1534–1555 yılları arasında üç sefer yapılmış, İran Şahının barış istemesi üzerine savaşlar sona ermiştir. Sonuçta İki Devlet arasında Amasya Antlaşması imzalanmıştır (1555).
AMASYA ANTLAŞMASI (1555): Bu antlaşmayla Tebriz, Azerbaycan’ın büyük kısmı, Doğu Anadolu ve Irak Osmanlılar’a bırakılmıştır. 
Not: Amasya Antlaşması ilk Osmanlı-İran Antlaşmasıdır.
Kanuni'nin Son Seferi Ve Ölümü: Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferini düzenlemiş ve Zigetvar kalesini kuşatma sırasında ölmüştür. (1566).

II. SELİM DÖNEMİNİN SİYASİ OLAYLARI (1566–1574)

AÇIKLAMA: Kanuni'nin son iki yılında sadrazam olan Sokollu Mehmet Paşa, bu görevine II. Selim ve III. Murat zamanlarında da devam ettiğinden, 1564–1579 yılları arasındaki döneme "Sokullu Mehmet Paşa Devri" denir. Sokollu'nun 1579'da ölümüyle Osmanlı Devleti'nin Yükselme Devri sona ermiş sayılır.

1)- Sakız Adasının Fethi(1566): 
Batı Anadolu kıyısında bulunan bu ada Cenevizlilerin elinde bulunuyordu.
Kaptan-ı Derya Piyale Paşa komutasındaki donanma 1566 yılında Sakız Adasını fethetti.
Önemi: Batı Anadolu kıyılarının güvenliği sağlandı ve Cenevizli korsanlara darbe indirilmiş oldu.

2)- Kıbrıs'ın Fethi(1571):
Sebebi: Venediklilerin elinde bulunan bu ada Mısır-Suriye-Anadolu deniz yolu üzerine bulunuyordu. Osmanlıların Doğu Akdeniz'e tam hâkim olabilmeleri ve Mısır-Suriye deniz yolunu güven altına almaları için bu adayı fethetmeleri gerekiyordu.
Fetih: Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ve vezir Lala Mustafa paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu 1570'de adaya çıktı. 1571'de Kıbrıs fethedildi.
Önemi: Kıbrıs'ın fethiyle; Suriye-Mısır-Anadolu deniz yolu güvenlik altına alındı. Osmanlıların doğu Akdeniz deniz ticaret yolunun tam olarak kontrolünü sağladılar.

3)- İnebahtı Deniz Savaşı(1571):
Sebep: Osmanlıların Kıbrıs'ı almaları üzerine Avrupa Devletlerinin bir haçlı donanması hazırlayarak harekete geçmeleri.
Savaş: Don Juan komutasındaki haçlı donanması ile Kaptan-Derya Müezzinzade Ali Paşa komutasında Osmanlı donanması arasında İnebahtı Körfezinde gerçekleşen deniz savaşında Osmanlılar ağır bir yenilgiye uğradı. Sadece Uluç Ali Paşa(Kılıç Ali Paşa) komutasındaki gemiler İstanbul'a geri dönebildi.
Önemi: Osmanlı Devleti bu ağır yenilgiye rağmen kısa zamanda yeni bir donanma oluşturarak, Akdeniz'e açıldı. Yeniden Akdeniz’de üstünlüğü ele geçirdi.

4)- Tunus'un Fethi(1574): Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa komutasındaki kuvvetler 1574'de İspanyolların elindeki Tunus'u fethettiler.
 

5)- Sokullu’nun Kanal Projeleri
a) Don- Volga Kanalı: (Astarhan Seferi)
Don ve İdil nehirlerinin birbirlerine en fazla yaklaştığı yerde 10 km.lik bir kanal açarak Karadeniz ve Hazar denizinin birbirine bağlanması amaçlanmıştır.
Böylece:
Hazar denizi kıyılarından Ruslar çıkarılacak.
Altınordu’nun devamı olan Kazan ve Ejder hanlıkları Osmanlı egemenliğine alınacak.
İran savaşlarında donanmadan yararlanılacak.
Kırım güvence altına alınacak
Orta Asya Türk hanlıkları ile ilişki kurulabilecekti.
İpek yolunu canlandırmak
Bu proje aşağıdaki sebeplerle gerçekleştirilemedi:

Kırım hanının taraftar olmaması (Osmanlı devletinin Kazan ve Astarhan’ı alarak bölgedeki gücünün artmasını istememiştir.)

Gönderilen askerlerin yetersizliği

Rusların saldırıları

Şiddetli soğuklar

b) Süveyş Kanalı:
Süveyş’te Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayacak bir kanal açılması projesi Yavuz döneminde gündeme gelmişti.
Böylece:

Avrupalıların Ümit burnunu bularak baharat yolunu değiştirmelerinin getirdiği kayıp önlenebilecekti

Güney Asya Müslümanlarına Avrupalılara karşı yardım gönderilebilecekti.

Avrupalıların Güney Asya hareketleri Akdeniz’deki Osmanlı donanması vasıtasıyla önlenebilecekti.

Proje 1568 yılında gündeme gelmesine rağmen uygulanamadı.

c) Karadeniz Marmara Projesi:
Sokullu Mehmet Paşa İznik Gölü, Sapanca Gölü ve Marmara denizi arasında bağlantı kurarak Marmara ve Karadeniz’i birleştirmek istemiştir. Mimar Sinan bu işle görevlendirildi ise de proje sonuçsuz  kalmıştı.

NOT: 
Macarlardan Belgrat'ın alınmasıyla Orta Avrupa'nın kapıları Osmanlılara açıldı.